راهکارهای تداوم روند ارتقای زیست‌بوم نوآوری حوزه سلامت در ایران

بر اساس جدیدترین گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹، ایران در دو دهه اخیر در تولید علم تحولی چشمگیر داشته و به رتبه‌های برتر دنیا در حوزه‌های پیچیده‌ای نظیر فناوری نانو رتبه ۴، مهندسی پزشکی رتبه ۱۲، زیست مهندسی رتبه ۹ و رتبه هشتم زیست مواد در سال ۲۰۱۷ رسیده است.

به گزارش ایسنا، گزارش سالانه شاخص جهانی نوآوری، وضعیت نوآوری در یک حوزه موضوعی را در کنار رتبه‌بندی کشورها بررسی می‌کند و چشم‌اندازها و چالش‌های نوآوری در آن حوزه را مورد بحث و تحلیل قرار می‌دهد. گزارش سال ۲۰۱۹ شاخص جهانی نوآوری که حوزه سلامت را مورد بررسی قرار داده، برای اولین بار و در فصلی مستقل به بررسی نوآوری‌های پزشکی در جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.
زیست بوم نوآوری سلامت کشورمان، یکی از محورهای مورد توجه این فصل از گزارش شاخص جهانی نوآوری بوده است.
این گزارش که با اشاره به زیست‌بوم نوآوری در حال گسترش بخش سلامت در ایران، توسط مجموعه‌ای پویا از سیاست‌ها، مشوق‌ها و نهادهای تنظیم‌گر پشتیبانی می‌شود، بیان می‌کند: "در زیست‌بوم نوآوری سلامت ایران، هم‌افزایی مناسبی بین سیاست‌ها و تنظیم‌گری شکل گرفته و به صورت هم‌زمان از طرف عرضه و تقاضای نوآوری سلامت پشیبانی به عمل آمده است.
بر اساس گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹، نوآوری در طرف عرضه نوآوری، زمینه را برای نوآوری‌های درون‌زا در بخش سلامت فراهم آورده در شرایطی که راه‌حل‌های متداول (واردات دارو و تجهیزات پزشکی) گران قیمت و بعضاً به دلیل تحریم‌ها دشوار بوده است".
این گزارش، به جایگاه ایران بر اساس شاخص توسعه انسانی سازمان ملل (HDI) اشاره کرده و آورده است: "متوسط طول عمر در ایران از ۵۱.۱ سال در دهه ۱۳۶۰ شمسی به ۷۶.۲ در سال ۱۳۹۷ رسیده که افزایش قابل توجه ۲۵ ساله در سه دهه گذشته را نشان می‌دهد".
ظرفیت بالای ایران در تولید علم حوزه سلامت
بر اساس گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹، ایران در تولید علم نیز به رتبه‌های برتر دنیا در حوزه‌های پیچیده‌ای نظیر فناوری نانو رتبه ۴، مهندسی پزشکی رتبه ۱۲، زیست مهندسی رتبه ۹ و رتبه هشتم زیست مواد در سال ۲۰۱۷ رسیده است.
بر اساس این گزارش، تلاش‌های توسعه علم، فناوری و نوآوری برای تحول در بخش سلامت به هم‌افزایی میان عرضه سرمایه انسانی، ارتقاء رژیم فناورانه و اکوسیستم نوآوری منجر شده است.نوآوری‌های پیشرفته پزشکی از طریق آموزش پزشکی در حال گسترش، حمایت از تحقیق و توسعه در دانشگاه‌ها و بنگاه‌ها و خلق سیاست‌ها و اکوسیستم حامی نوآوری در حال تکثیر است.
اکوسیستم نوآوری سلامت در ایران توسط ۱۹۳۰۰ عضو هیأت علمی ۶۵ دانشگاه علوم پزشکی، ۳۷۴۵۰ منتشرات علمی و ۱۸۵۹ درخواست ثبت اختراع در سال ۲۰۱۸ پشتیبانی شده و از ظرفیت بالایی برای میزبانی پژوهش‌های پیچیده در حوزه سلامت برخوردار است.
شبکه توزیع یافته و کارآمد دانشگاه‌های علوم پزشکی در سراسر کشور مسئول آموزش پزشکی و نیز پژوهش‌ در خصوص مسائل سلامت و بیماری‌های منطقه‌ای هستند. این شبکه در ۱۰۰ درصد مناطق شهری و ۹۸ درصد مناطق روستایی، خدمات اولیه سلامت را در اختیار ایرانیان قرار داده‌اند.
افزایش تنوع نقش‌آفرینان زیست‌بوم نوآوری حوزه سلامت در ایران
طیف گسترده‌ و متنوعی از بازیگران در اکوسیستم نوآوری سلامت ایران نقش‌آفرینی می‌کنند که در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است.
از جمله این نقش‌آفرینان به سازمان‌های سیاست‌گذار و تنظیم‌گر مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سازمان غذا و دارو، اداره کل تجهیزات پزشکی، سازمان ملی استاندارد ایران، هیأت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران ستاد توسعه زیست فناوری اشاره شده است.
همچنین بیش از ۱۱۰۰ شرکت دانش‌بنیان، ۷۳۹ مرکز پژوهشی، از جمله انستیتو پاستور، موسسه رازی و پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، ۴ پارک علم و فناوری و ۷۸ مرکز رشد کسب و کار اختصاصی حوزه سلامت (به علاوه ۲۷ پارک و ۶۸ مرکز رشد وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در حوزه‌های مرتبط با سلامت فعال هستند)، از بخش‌های دیگری است که گزارش شاخص جهانی نوآوری در زیست‌بوم نوآوری سلامت ایران مورد توجه قرار داده است.
بر اساس این گزارش، دفاتر مالکیت فکری ملی، استانی و دانشگاهی، ۷۹ مرکز نوآوری و ۲۹ شتاب‌دهنده فعال در حوزه‌های مرتبط با سلامت در سراسر کشور سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (نظیر پرسیس ژن) از دیگر نقش‌آفرینان این زیست‌بوم پویا هستند.
ملاحظاتی در راستای تدام روند مثبت فعلی توسعه زیست‌بوم نوآوری سلامت در ایران
گزارش شاخص‌های جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹، راه‌کارهایی را برای تداوم روند توسعه و ارتقای زیست‌بوم نوآوری حوزه سلامت در ایران پیشنهاد داده است.
این گزارش به نیاز به تغییر تدریجی نگاه جایگزینی واردات به توسعه صادرات که تضمین‌کننده استمرار و موفقیت فعالیت‌های نوآورانه سلامت و نیز پوشش دهنده هزینه‌های تحقیقاتی توسعه داروها و تجهیزات پزشکی ساخت داخل و کسب درآمد ارزی خواهد بود، اشاره کرده است.
بر اساس گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹، این روند در سال‌های اخیر از طریق سخت‌گیرانه‌تر الزامات مرتبط با تولید، آزمون، استاندارد و ... در ایران شدت گرفته که نیازمند حمایت و تسریع بیشتر توسط دولت است.
گزارش یاد شده، همچنین بر لزوم تداوم اعتماد دولت به بنگاه‌های داخلی درگیر در نوآوری‌های پزشکی تأکید کرده و معتقد است این روند همان‌طور که در گذشته جواب داده، باید حفظ و به صورت گسترده‌تری تقویت شود.
این گزارش، شاخص جهانی نوآوری حمایت دولت از شرکت بزرگ و با فروش بالا در حوزه سلامت را به صورتی ویژه و خارج از تشریفات اداری معمول مورد اشاره قرار داده است. مجمع پیشگامان اقتصاد دانش بنیان که اخیراً توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای حمایت ویژه از شرکت‌های برتر دانش بنیان طراحی شده و در حال پیاده‌سازی است، گامی اثرگذار در این حوزه ارزیابی شده است.
متنوع شدن سازوکارهای تأمین مالی نوآوری‌های پزشکی فراتر از مکانیزم‌های معمول و ریسک گریز وام، لیزینگ و تسهیلات بانکی به مکانیزم‌های ریسک پذیر مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی جزو راه‌کارهایی است که گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹ برای ایران پیشنهاد کرده است.
بر اساس اعلام معاونت علمی، گزارش شاخص جهانی نوآوری هرساله به صورت موضوعی وضعیت کشورها را در یک حوزه خاص بررسی می‌کند. گزارش سال ۲۰۱۹ شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹ به حوزه سلامت پرداخته و برای نخستین بار در فصلی جداگانه به وضعیت جمهوری اسلامی ایران در این حوزه پرداخته است.